Ο εξωδικαστικός μηχανισμός αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πρόσφατες καινοτομίες στο ελληνικό νομικό πλαίσιο, ειδικά για όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα υπερβολικής χρέωσης και δυσκολεύονται να ανταποκριθούν σε ληξιπρόθεσμες οφειλές. Με την οικονομική κρίση και τα πολλά “κόκκινα δάνεια”, η ανάγκη για ταχύτερες λύσεις και εξωδικαστική ρύθμιση οφειλών έγινε πιο επιτακτική από ποτέ.

Ωστόσο, πολλοί αναρωτιούνται: “Συμφέρει τελικά ο εξωδικαστικός μηχανισμός;” ή μήπως υπάρχουν καλύτερες εναλλακτικές; Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε σε βάθος τι σημαίνει αυτή η διαδικασία, ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της, πώς συγκρίνεται με παλαιότερα εργαλεία όπως ο Νόμος Κατσέλη, και ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις και βήματα για να ενταχθεί κάποιος σε αυτήν. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορέσετε να αξιολογήσετε αν η εξωδικαστική διαδικασία ανταποκρίνεται στις ανάγκες σας και αν μπορεί να σας οδηγήσει σε μία βιώσιμη ρύθμιση χρεών.

Τι είναι ο εξωδικαστικός μηχανισμός;

Ο εξωδικαστικός μηχανισμός (ή αλλιώς εξωδικαστικός συμβιβασμός) είναι μια νομική διαδικασία που επιτρέπει σε οφειλέτες—φυσικά πρόσωπα ή επιχειρήσεις—να ρυθμίζουν τις οφειλές τους σε τράπεζες, δημόσιο (Εφορία, Ασφαλιστικά Ταμεία) και άλλους πιστωτές, χωρίς να χρειαστεί η χρονοβόρα εμπλοκή των δικαστηρίων. Η φιλοσοφία του μηχανισμού βασίζεται στην ιδέα ότι τόσο ο οφειλέτης όσο και ο πιστωτής έχουν συμφέρον να επιτύχουν έναν διακανονισμό οφειλών, παρά να καταλήξουν σε χρονοβόρες δικαστικές διενέξεις.

Στόχος και λειτουργία

• • Στόχος: Να προσφέρει μια πιο γρήγορη, οικονομική και αποτελεσματική λύση, εν συγκρίσει με τις παραδοσιακές δικαστικές διαδικασίες ή την πλήρη εφαρμογή του πτωχευτικού κώδικα.

• • Λειτουργία: Μέσω μίας ψηφιακής πλατφόρμας (η πλατφόρμα εξωδικαστικού μηχανισμού), ο οφειλέτης υποβάλλει τα οικονομικά του στοιχεία και καλείται να προτείνει ή να εξετάσει μία ρύθμιση. Οι πιστωτές αξιολογούν την πρόταση και, αν συμφωνήσουν, προκύπτει μια νέα σύμβαση ρύθμισης.
  •  

Ο συγκεκριμένος μηχανισμός ενισχύεται από τον νέο πτωχευτικό νόμο, ο οποίος ενοποίησε διάφορες διατάξεις για φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις. Ωστόσο, η επιλογή του εξωδικαστικού δρόμου δεν είναι πανάκεια, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις όπου μπορεί να μην ενδείκνυται ή να μην προσφέρει επαρκή ελάφρυνση.

Βασικές προϋποθέσεις ένταξης

Προτού αναρωτηθείτε εάν “συμφέρει ο εξωδικαστικός μηχανισμός” είναι απαραίτητο να γνωρίζετε τις βασικές προϋποθέσεις για να μπορέσετε να κάνετε αίτηση εξωδικαστικού μηχανισμού. Ανάλογα με το προφίλ και τις οφειλές σας, ενδέχεται να ισχύουν συγκεκριμένοι κανόνες.

1. 1. Υπερχρέωση: Συνήθως πρέπει να υπάρχει αντικειμενική αδυναμία εξόφλησης ή σημαντική καθυστέρηση σε οφειλές (π.χ. δάνεια που έχουν περάσει στην κατηγορία των “κόκκινων”).

1. 1. Κεφαλαιακά κριτήρια: Για επιχειρήσεις, εξετάζεται ο τζίρος, τα έξοδα λειτουργίας, οι πάγιες υποχρεώσεις κλπ. Για φυσικά πρόσωπα, μπορεί να λαμβάνονται υπόψη το εισόδημα, η περιουσιακή κατάσταση κ.λπ.
   2.  

1. 1. Συμμετοχή όλων των πιστωτών: Ο εξωδικαστικός μηχανισμός επιδιώκει μια συμφωνία που να δεσμεύει τόσο τον οφειλέτη όσο και τους πιστωτές.
   2.  

1. 1. Ειλικρινή δήλωση στοιχείων: Η ορθότητα των στοιχείων που υποβάλλονται στην ηλεκτρονική πλατφόρμα είναι κεφαλαιώδους σημασίας.
   2.  

Η ύπαρξη αυστηρών κριτηρίων έχει σκοπό να περιορίσει τυχόν καταχρηστικές αιτήσεις και να διασφαλίσει ότι ο μηχανισμός εξυπηρετεί πραγματικούς οφειλέτες σε ανάγκη.

Πλεονεκτήματα της εξωδικαστικής διαδικασίας

Εφόσον πληρείτε τις προϋποθέσεις, η εξωδικαστική ρύθμιση οφειλών ενδέχεται να έχει σημαντικά οφέλη για εσάς:

1. 1. Γρήγορη διαδικασία: Σε σχέση με την παραδοσιακή δικαστική οδό, όπου οι υποθέσεις μπορεί να καθυστερήσουν για χρόνια, ο εξωδικαστικός μηχανισμός τείνει να ολοκληρώνεται σε πιο σύντομα χρονικά διαστήματα.
   2.  

1. 1. Διαγραφή χρεών / οφειλών: Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι εφικτή η μερική ή ακόμη και ολική διαγραφή προσαυξήσεων, τόκων ή και τμήματος του κεφαλαίου, ανάλογα με τη διαπραγμάτευση.
   2.  

1. 1. Προστασία πρώτης κατοικίας: Αν και δεν λειτουργεί πλέον με τον ίδιο τρόπο όπως στο παρελθόν μέσω του Νόμου Κατσέλη, η εξωδικαστική διαδικασία μπορεί να προσφέρει επιπλέον χρόνο ή κάποια μορφή προστασίας, ιδίως αν προκύψει συμφωνία με τους πιστωτές.
   2.  

1. 1. Μειωμένο κόστος: Οι δικαστικές διαδικασίες συνεπάγονται έξοδα για δικηγόρους, δικαστικά παράβολα κ.λπ. Στον εξωδικαστικό μηχανισμό, τα κόστη είναι σαφώς χαμηλότερα.
   2.  

1. 1. Ευελιξία και προσαρμοσμένες λύσεις: Κάθε περίπτωση αντιμετωπίζεται ξεχωριστά, επιτρέποντας την εξεύρεση βιώσιμης ρύθμισης (π.χ. χαμηλότερες δόσεις ή μεγαλύτερη περίοδο αποπληρωμής).
   2.  

Μειονεκτήματα και σημεία προσοχής

Παρόλο που ο εξωδικαστικός μηχανισμός φαντάζει ελκυστικός, δεν είναι κατάλληλος για όλους. Μερικά από τα μειονεκτήματα περιλαμβάνουν:

1. 1. Αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας: Αν δεν πληροίτε τα απαιτούμενα οικονομικά κριτήρια, η αίτησή σας μπορεί να απορριφθεί.
   2.  

1. 1. Διαφάνεια οικονομικών στοιχείων: Χρειάζεται πλήρης και ακριβής γνωστοποίηση της οικονομικής σας κατάστασης. Οποιαδήποτε παράλειψη μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία της συμφωνίας ή και σε νομικές συνέπειες.
   2.  

1. 1. Μεγάλη διάρκεια διαπραγμάτευσης: Αν οι πιστωτές διαφωνούν με την πρότασή σας, η διαδικασία μπορεί να παραταθεί, απαιτώντας παραπάνω χρόνο και διαπραγματευτικές ικανότητες.
   2.  

1. 
   
   1. Πιθανές νομικές δεσμεύσεις: Εάν ολοκληρωθεί η ρύθμιση, θα πρέπει να τηρήσετε αυστηρά τους όρους που συμφωνήθηκαν. Μη τήρηση μπορεί να ακυρώσει τη συμφωνία και να σας εκθέσει σε νέες δικαστικές διώξεις.
2.  

Πώς συγκρίνεται με τον Νόμο Κατσέλη;

Ο Νόμος Κατσέλη (3869/2010) υπήρξε για χρόνια η κύρια μέθοδος προστασίας πρώτης κατοικίας και ρύθμισης χρεών φυσικών προσώπων. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, ο νόμος τροποποιήθηκε πολλές φορές, και από το 2019-2020 έχει περιοριστεί η δυνατότητα νέων αιτήσεων σε αυτόν.

• • Πλεονέκτημα Νόμου Κατσέλη: Προσέφερε κάποτε ισχυρή νομική κάλυψη, ιδιαίτερα για την κύρια κατοικία.
  •  

• • Μειονέκτημα: Οι υποθέσεις κατέληγαν σε πολύχρονη δικαστική διαδικασία.
  •  

Σε σύγκριση, ο εξωδικαστικός μηχανισμός στοχεύει σε πιο ευέλικτες, εξωδικαστικές λύσεις. Ωστόσο, αν κάποιος έχει ήδη υπαχθεί στον Νόμο Κατσέλη (παλαιότερα), δεν μπορεί απαραιτήτως να αιτηθεί και εξωδικαστικό μηχανισμό για τις ίδιες οφειλές. Αντίστροφα, ένας οφειλέτης που απορρίπτεται από τον μηχανισμό μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να διερευνήσει και άλλες οδούς, ανάλογα με το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει κάθε φορά.